تجلی رسانه‌ای دفاع| روایت رسانه‌های خارجی از طولانی‌ترین جنگ کلاسیک قرن ۲۰

به گزارش مجله خبری نگار، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رسانه‌های دنیا که تحت نفوذ و تسلط اربابان قدرت بودند (و همچنان هستند!) سیاه‌نمایی چهرهٔ انقلابی‌ها و حکومت تازه‌پاگرفتهٔ ایران را در دستور کار قرار دادند. تا جایی که حتی می‌کوشیدند مقصر تجاوز آشکار رژیم بعث عراق به خاک ایران را هم انقلابی‌ها و رهبرشان معرفی کنند.

در این گزارش سری به بایگانی دو روزنامهٔ معروف و دو روزنامهٔ محلی در دنیا زده‌ایم تا ببینیم کشور‌های مختلف چگونه خبر جنگ ایران و عراق را منتشر کردند و از چه زاویه‌ای به آن پرداختند.

«نیویورک‌تایمز» نگران منافع غرب و قطع جریان نفت

«نیویورک‌تایمز» در ۲۳ سپتامبر ۱۹۸۰ (مصادف با ۱ مهر ۱۳۵۹) از حمله به ۱۰ فرودگاه ایران و حملهٔ تلافی‌جویانهٔ ایران به بغداد خبر داد و از اینکه مناطق نفت‌خیز ایران و عراق «در پی تشدید درگیری‌های مرزی» در معرض خطر قرار گرفته‌اند ابراز نگرانی کرد.

این روزنامه در یکی از مقالاتش تنش بین ایران و عراق را «آزمایش قدرت» دانست و با اشاره به اینکه شوروی عراق را مسلح کرده، تحلیل کرد که عراق از ایران که ارتشش به‌خاطر اتفاقات اخیر [انقلاب اسلامی]تضعیف شده، قوی‌تر است؛ ضمن آنکه احتمال می‌داد شوروی سلاح‌های بیشتری به عراق خواهد داد.

همچنین در مقالهٔ دیگری باز هم به نگرانی‌های فزاینده از اینکه ممکن است صادرات نفت عراق، به‌عنوان دومین صادرکنندهٔ بزرگ اوپک پس از عربستان سعودی، با مشکل مواجه شود اشاره کرد.

نیویورک‌تایمز در گزارشی با عنوان «عراق علیه ایران» نوشت «هیچ "طرف" آمریکایی در کشمکش گسترده بین عراق احیاشده و ایران آسیب‌پذیر وجود ندارد. اما منافع آمریکا آشکارا درگیر است.»

«واشنگتن‌پست» نگران باور عمومی دربارهٔ توطئه‌گری آمریکا

«واشنگتن‌پست» با تیتر «ایران بغداد را بمباران کرد» روایت مغرضانه‌ای از تجاوز ارتش رژیم بعث به ایران منتشر کرد و نوشت «ایران عراق را متهم کرده که در تلاش برای آزادکردن ۵۲ گروگان آمریکایی جنگ به راه انداخته و مجلس ایران در نتیجهٔ این اقدام تصمیم گرفته موضوع گروگان‌ها را متوقف کند. دانشجویان مسلمان مبارز هم که ۴۹ نفر از گروگان‌ها را در دست دارند، اعلام کردند اسیران خود را به مخفیگاه‌های جدید و مخفی منتقل کرده‌اند.»

این روزنامه با ابراز نگرانی از مبهم‌تر شدن سرنوشت گروگان‌ها نوشت «با درگیری شدید بین ایران و عراق... سؤال عمده این است که آیا ایرانی‌ها به‌طور جدی به تبلیغات خود مبنی بر اینکه ایالات متحده پشت حملهٔ عراق به ایران است اعتقاد دارند؟»

این نگرانی از این جهت بود که رئیس مجلس شورای اسلامی (هاشمی رفسنجانی) در کنفرانس خبری تهران گفته بود «ما حملات عراق را بخشی از توطئهٔ بزرگ آمریکا می‌دانیم. این وقایع بر سرنوشت گروگان‌ها تأثیر می‌گذارد.»

این روزنامه به شکل‌گیری صف در پمپ‌های بنزین، بیم دولت ایران از احتکار مواد غذایی توسط مردم، افزایش پخش موسیقی‌های انقلابی از رادیو، دعوت مردم به صرفه‌جویی در مصرف برق، هشدار به مردم دربارهٔ «بسته‌های مشکوک» و... نیز اشاره کرد.

حضور پرتعداد داوطلبان از مناطق مختلف ایران، از جمله استان خوزستان در امتداد مرز عراق موضوع دیگری است که در این گزارش آمده، اما سعی شده به بهانهٔ مبارزهٔ نیرو‌های ایرانی با اعراب تجزیه‌طلب در خوزستان (که از عراق کمک دریافت می‌کردند) در آن شبهه‌افکنی شود.

اعتراف «تایمز (ایداهو)» به عدم تمایل ایران برای ورود به جنگ

روزنامهٔ آمریکایی «تایمز» (ایداهو) در ۲۳ سپتامبر ۱۹۸۰ به نفوذ جنگنده‌های عراقی به عمق ایران و هدف قراردادن پایگاه‌های راداری و هوایی ایران اشاره کرد و نوشت بعد از حملهٔ تلافی‌جویانهٔ ایران به عراق، بحران وارد مرحلهٔ جدیدی شده که می‌تواند منابع جهانی، از جمله تنگهٔ هرمز را تهدید کند.

این روزنامه بخشی از پیام امام خمینی (ره) را نیز منتشر کرد که فرموده بودند «حالا که عراق رسماً به ما اعلام جنگ کرده، ملت ما فکر نکنند که ارتش ایران از پاسخگویی به این افراد عاجز است.» و نوشت «[امام]خمینی با دیوانه خواندن رئیس‌جمهور عراق گفت گارد‌های ارتش ایران آماده هستند. اما تا زمانی که وضعیت بحرانی نشود، پاسخی به آنها نخواهند داد.»

این روزنامه همان روز در گزارش دیگری با تیتر «ایالات متحده از نقش‌آفرینی در درگیری امتناع می‌کند و بیرون می‌ماند!» نوشت وزارت امور خارجهٔ آمریکا در درگیری روبه‌رشد عراق و ایران متعهد به بی‌طرفی ایالات متحده شده و به شوروی هشدار داده در این جنگ دخالت نکند.

همچنین از قول وزیر نوشت «هیچ ارتباطی بین حمله در خلیج‌فارس و سرنوشت گروگان‌های آمریکایی در ایران وجود ندارد.» او اتهامات ایران را مبنی بر اینکه عراق به درخواست آمریکا ایران را بمباران کرده، رد کرد.

«کرونیکا» هم ۲ ماه تجاوز عراق به ایران را نادیده گرفت

روزنامهٔ اسپانیایی‌زبان «Crónica» که در آرژانتین (بوینس‌آیرس) منتشر می‌شود، در تیتر یک آن روز خود نوشت «عراق به منطقهٔ وسیعی از ایران حمله کرد.»

این روزنامه همچنین به نبرد شدید هوایی، دریایی و زمینی، هدف قرارگرفتن پالایشگاه‌های نفتی مهم، ۳ بار حملهٔ هواپیما‌های تهران به بغداد و قتل‌عام زنان و کودکان عراقی توسط ایران اشاره کرد و نوشت «خمینی متعصب همهٔ مردم ایران را به مبارزهٔ تمام‌عیار تحریک می‌کند.»

این ادعا در حالی مطرح می‌شد که با وجود حملات خسارت‌بار و متعدد ارتش رژیم بعث به خاک ایران از ۲ ماه قبل تا آن روز، ایران قصد ورود به جنگ با همسایهٔ مسلمان خود را نداشت و از روز آغاز رسمی جنگ تحمیلی ناچار به دفاع از مردم و تمامیت ارضی خود شد.

خط اصلی رسانه‌های خارجی در آغاز جنگ تحمیلی

رسانه‌های غربی با آغاز جنگ بین ایران و رژیم بعث عراق، نتوانستند نگرانی شدید خود را از اخلال در جریان صادرات نفت و به‌خطرافتادن منافع غرب پنهان کنند.

از طرفی وضعیت گروگان‌های آمریکایی (که در جریان تسخیر لانهٔ جاسوسی دستگیر شده بودند) نگرانی آنها را دوچندان کرده بود و می‌کوشیدند برای عصبانی نشدن حکومت ایران، هر گونه نقش غرب را در بروز این جنگ رد کنند و دست‌کم در ظاهر، از هر دخالتی بپرهیزند.

اگرچه رسانه‌ها و حتی مسئولان و نظامیان آمریکایی بعد‌ها به نقش آمریکا در ایجاد جنگ و کمک‌های نظامی و اطلاعاتی به صدام حسین اعتراف کردند.